Φυλοσύνδετη Υποφωσφαταιμική Ραχίτιδα (XLH)

Τι είναι υποφωσφαταιμία;

Υποφωσφαταιμία σημαίνει χαμηλά επίπεδα φωσφόρου στο αίμα. Ο φώσφορος είναι απαραίτητος για το φυσιολογικό σχηματισμό των οστών και των δοντιών.

Συμπτώματα Υποφωσφαταιμικής Ραχίτιδας

Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα την κληρονομικής υποφωσφαταιμίας εμφανίζονται στην πρώιμη παιδική ηλικία. Τα χαρακτηριστικά της νόσου ποικίλουν, ακόμα και ανάμεσα στα μέλη της ίδιας οικογένειας από ήπια υποφωσφαταιμία χωρίς άλλα σημεία, μέχρι βραδύ ρυθμό αύξησης και χαμηλό ανάστημα ή ανωμαλίες των οστών που μπορεί να επηρεάσουν τη βάδιση και να προκαλούν πόνο.

Το πιο αξιοπρόσεκτο σημείο είναι τα κυρτά («στραβά») πόδια. Τα γόνατα μπορεί είτε να ακουμπούν και να απέχουν πολύ οι αστράγαλοι (βλαισογονία) ή να απέχουν πολύ μεταξύ τους (ραιβογονία). Αυτό φαίνεται περισσότερο όταν τα νήπια ξεκινούν να περπατούν και αν παραμείνει χωρίς θεραπεία μπορεί να χειροτερεύσει.

Χαρακτηριστικό, επίσης, της νόσου είναι τα αυτόματα αποστήματα των δοντιών χωρίς τραύμα ή φτωχή στοματική υγιεινή, λόγω του ελλείμματος της οδοντίνης σε συνδυασμό με τη διεύρυνση της κοιλότητας του πολφού. Άλλα σημεία και συμπτώματα της κληρονομικής υποφωσφαταιμίας είναι ή πρόωρη σύγκλειση των ραφών του κρανίου (κρανιοσυνοστέωση) και σε σπάνιες περιπτώσεις δομικές αλλαγές στη βάση του κρανίου και την παρεγκεφαλίδα (δυσμορφία Chiari).

Ποια είναι η συχνότερη μορφή υποφωσφαταιμίας;

Η συχνότερη μορφή είναι η φυλοσύνδετη υποφωσφαταιμική ραχίτιδα (X-linked hypophosphataemic rickets, XLH). Κληρονομείται με το φυλοσύνδετο τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι αν πάσχει η μητέρα, υπάρχει 50% πιθανότητα να το κληρονομήσουν τα παιδιά ανεξαρτήτως φύλου, ενώ όταν πάσχει ο πατέρας, τότε θα το κληρονομήσουν όλες οι κόρες του, αλλά κανένας από τους γιούς του. Η επίπτωση ανά τον κόσμο είναι 1 ανά 90.000 γεννήσεις το χρόνο.

Από τι προκαλείται η Φυλοσύνδετη υποφωσφαταιμική ραχίτιδα (X-linked hypophosphataemic rickets, XLH);

Η φυλοσύνδετη υποφωσφαταιμική ραχίτιδα προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο PHEX, που οδηγεί σε υψηλά επίπεδα της ορμόνης FGF23 και σε απώλεια φωσφόρου από τα ούρα με απώτερο αποτέλεσμα την ελαττωματική εναπόθεση αλάτων στα οστά και τη ραχίτιδα. Τα πρώτα δύο χρόνια ζωής, τα παιδιά με XLH μπορεί να εμφανιστούν με στραβά πόδια, προέχον μέτωπο και χαμηλό ανάστημα. Άλλες κλινικές εκδηλώσεις είναι ο πόνος στις αρθρώσεις, αρθρίτιδα, διαταραχές της οδοντίνης και επαναλαμβανόμενα αυτόματα οδοντικά αποστήματα, όσο αυξάνει η ηλικία. Οι ακτινογραφίες δείχνουν ραιβογονία ή βλαισογονία και στοιχεία ραχίτιδας (ιδιαίτερα σε ακτινογραφία γόνατος ή καρπού).

Πως γίνεται η διάγνωση;

Για να τεθεί η διάγνωση, πρέπει αρχικά να υπάρξει η κλινική υποψία, σε ένα παιδί με στραβά πόδια, ανώμαλο βάδισμα, χαμηλό ανάστημα ή/και πολλαπλά αποστήματα. Η ακτινογραφία θα δείξει στοιχεία ραχίτιδας. Αφού αποκλειστεί η ανεπάρκεια βιταμίνης D, η διάγνωση θα τεθεί με εξετάσεις αίματος και ούρων που θα δείξουν την απώλεια φωσφόρου από τα ούρα, με επακόλουθη υποφωσφαταιμία. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται γενετικά με ανεύρεση μετάλλαξης στο γονίδιο PHEX.

Ποια είναι η θεραπεία της XLH;

Τα παιδιά με XLH πρέπει να παρακολουθούνται από γιατρό εξειδικευμένο στην αντιμετώπιση μεταβολικών νοσημάτων των οστών. Εκτός από φαρμακευτική θεραπεία, θα χρειαστούν ολιστική προσέγγιση με τη συνεργασία παιδοενδοκρινολόγου, ορθοπαιδικού, φυσιοθεραπευτή.

Η φαρμακευτική θεραπεία παραδοσιακά περιλάμβανε τη χορήγηση συμπληρωμάτων φωσφόρου (4-5 φορές την ημέρα, λόγω της απώλειάς του από τα ούρα). Τα συμπληρώματα φωσφόρου δεν μπορούν να χορηγηθούν μαζί με προϊόντα που περιέχουν ασβέστιο, όπως τα γαλακτοκομικά, γιατί μειώνεται η απορρόφησή τους. Αυτά χορηγούνται σε συνδυασμό με τη χορήγηση ενεργού μορφής βιταμίνης D [αλφακαλσιδόλη (1-alfa ή Vitacalcit) ή καλσιτριόλης)]. Από το 2018 έχει εγκριθεί ή χορήγηση του Burosumab (Crysvita®), που είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που καταστέλλει τη δράση της ορμόνης FGF23, οπότε σταματάει την απώλεια φωσφόρου από τα ούρα. Χορηγείται ανά 2 εβδομάδες και κλινικές μελέτες έχουν δώσει πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα, τόσο ως προς την διόρθωση της ραχίτιδας και των παραμορφώσεων από τα πόδια, όσο και ως προς το τελικό ανάστημα και την ποιότητα ζωής των παιδιών με XLH.